تفاوت « فضای جغرافیایی » و « سرزمین »

تفاوت سرزمین و فضای جغرافیایی

اصطلاح جغرافیایی « فضا » این مزیٌت را دارد که کاملا" در حوزه ی جغرافیایی کمٌی ( ریاضی – آماری ) قرار می گیرد ؛ و شامل ثابت و متغییر ، یا « ثوابت » و « متغییر ها » است . برخی فضای جغرافیایی را فقط « فضای قابل زیست انسان » می دانند و بنابراین سطوحی از زمین چون کویرهای برهوت ، دریاچه ها ، کوههای خشک ، و را به حساب محلٌ زندگی انسان و جغرافیای انسانی نمی نهند . به نظر ما فضای جغرافیایی محدوده ای است که مورد آمایش سنٌتی یا مدرن انسان و محلٌ زندگی وی قرار گرفته است . با اینهمه این اصطلاح در مکتب  آمایش  یک قید معیٌن و مشخٌص نیست ؛ حال آنکه « سرزمین » علاوه بر آنکه در هر حال یک فضای معیٌن و مشخص ( محیط جغرافیایی متعلق و محل زندگی یک گروه انسانی منسجم ) است دارای مفهومی امروزه کاملا" سیاسی است که در مدیریت و برنامه ریزی در هر سطح محلٌی به کار می آید .

بنابر این منظور ما از سرزمین ، محیطی جغرافیایی – سیاسی است که طبیعتا" « فضای جغرافیاییی مشخص ، و دارای ثوابت و متغییر ها » را تشکیل می دهد ؛ و در بررسی متغییر ها ، به منظور حکٌ و اصلاح و تصحیح و تکمیل آنها ، گذشته از توصیف جغرافیایی سنٌتی ، به تحلیل یا تحلیل هایی نیاز مندیم که معمولا" تحلیل فضا خوانده می شوند ، و به نظر می رسد که پی یر جرج ، جغرافیدان فرانسوی ، بنیانگذار ، یا لااقل یکی از بنیانگذاران چنین تحلیل هایی به صورت جامع باشد ؛ و به همین دلیل نزد برخی پدر تحلیل فضایی خوانده شده است .

در تحلیل فضایی معمولا" سرزمین ثابت است ، و فعالیٌت و بنابر این « حرکت انسانی » به عنوان متغییر محسوب می شود ؛ مثل :

-         مهاجرت های روستایی – داخلی – خارجی

-         جابه جایی های روزانه افراد به منظور کار یا هر چیز دیگر

بحث اصلی – فنٌی آمایش سرزمین در اینجا متغییٌر فاصله جغرافیایی ، یا به عبارتی صریح تر ، از بین بردن ، یا کوتاه کردن حتی الامکان فاصله برای افراد متفاوت جامعه در جهت رشد و توسعه و تعالی و رفاه است .(1)

(1) . در خصوص آمایش سرزمین در ایران « خانه از پایبست ویران است » . در سال 1379 یکی از مدیران متشخٌص ، محترم و مثبت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور که تمایلی به همکاری با نگارنده نشان می داد از وی خواست در خصوص « آمایش آب های ایران » به وی کمک کند ؛ و در گفتگویی دوجانبه وقتی نگارنده در پاسخ به اوٌلین سؤالش پاسخ داد : اصل بر این است که یا جمعیٌت نیاز مند به آب را در نزدیکی منابع آب مستقر سازند یا منابع آب را در دسترس جمعیٌت ، یا جمعیٌت های نیازمند به آنها قرار دهند به صورتی به شدٌت تمسخر آمیز خندید که : فقط همین ؟!!! . نخیر ! آمایش آب این نیست !( و البته نگفت که به نظر وی آمایش آب چه هست