مآخذ شناسی جغرافیای آمایش

 

کتابشناسی جغرافیای آمایش 

 

محل و مقصد آمایش سرزمین همانطور که از عنوان آن برمی آید ، « سرزمین » است ؛ و سرزمین نیز قبل از هرچیز یک مفهوم جغرافیائی است .

امٌا منظور ما در این کتابشناسی ، یک کتابشناسی کاملا" و به اصطلاح « صد در صد » جغرافیائی نیست . چرا که کتابشناسی جغرافیا به زبان فارسی ، و به روز ، لابد وجود دارد ؛ و در صورت نبود یا کمبود آن ، که رفع چنین کمبودهائی از وظایف اصلی وزارت علوم به شمار می رود ؛ می توان سیستم های مجازی کتابخانه های بزرگ کشور ، مثل کتابخانه های ملٌی – دانشگاه تهران – دانشگاه شهید بهشتی – و... را به غنیمت گرفت و به مشخصٌات اکثر کتاب های مورد نظر دست یافت .

نگاه ما به این کتابشناسی بر حسب امکانات خود و بنابر این نسبتا" اجمالی است ؛ و آن نیز غالبا" در قلمرو جغرافیای انسانی است .

پس از مطالعات جغرافیایی- انسانی است که محلی را با حدٌ و مرز مشخص ، یا نسبتا" مشخص ،سرزمین می نامند . سرزمین ممکن است یک محوطه چند کیلومتر مربعی ، یا یکی از قاره های جهان باشد .

در هر آمایشی ابتدا باید سرزمین ، که ممکن است قلمرو یک روستا ، یک شهر ، استان ، منطقه ای جغرافیائی – انسانی در داخل یک کشور ، یک کشور ، اتحادیه ی بین چندکشور ( مثل اتحادیه اروپا ) باشد مورد مطالعه قرار گیرد .

شناخت سرزمین ممکن است قبلا" صورت گرفته باشد و نیازی به مطالعه جامع آن نباشد ؛ یا اینکه مطالعات قبلی بتوانند در مطالعات جدید مدد کننده باشند ؛ و از حجم وظایف آمایشگران بکاهند . اینجاست که آمایشگر حقیقی ( آمایشدان و دارای معلومات لازم در امر ساماندهی ) قبلاز هر چیز نیاز به شناخت مطالعات قبلی در باره محل ماموریت خود دارد که معمولا" در یک کتابشناسی گرد آمده اند . اولین مرجع مثلا" چنین خواهد بود :

آقابخشی ، علی اکبر . « کتابشناسی کتابشناسیها » . تهران . مرکز اسناد و مدارک علمی . 1363 .

در این بین کتابشناسی های مربوط انتخاب می شوند ؛ مثل :

سلطانیفر ، صدیقه . « کتابشناسی جغرافیا » . تهران . مرکز اسناد و مدارک علمی ایران . 1364

بنظر ما پژوهشگر ، و حتی یک نفر دانشجوی کارشناسی جغرافیا می بایست مجلٌدی از کتابشناسی جغرافیا را مطالعه کرده و همیشه در دسترس خود داشته باشد . لیکن این کتابشناسی به این دلیل تقریبا" از حیٌز انتفاع افتاده است که حدود ثلث قرن قبل از این تهیٌه شده است  ؛ و در تکمیل آن به ناچار می بایست به از سیستم های مجازی کتابخانه های علمی بزرگ کشور استفاده کرد . به همچنین :

سازمان نقشه برداری کشور . کتابشناسی جغرافیای ایران .تهران . انتشارات سازمان نقشه برداری کشور . 1364 .

متاسفانه این کتابشناسی نیز قریب به ثلث قرن قبل از این و با وجود ایراداتی چند منتهی با کمٌیت گرائی هائی شگفت انگیز که بر قطر کتاب افزوده است منتشر شده است .

و از میان کتابشناسی های مرتبط نیز مهمترین مراجع ، کتابشناسی های محل مشخص تر مورد نظر اند :

آقا بخشی ، علی اکبر . « کتابشناسی گیلان » . تهران . مرکز مطالعات و همآهنگی فرهنگی . 1360 .

پاکدامن ، ناصر ؛ عبدالحسین آذرنگ . « کتابشناسی اصفهان » تهران . دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی وزارت فرهنگ و هنر . 1354 .

عنونا" این کتابهای مرجع بسیار قدیمی اند ؛ و طبیعتا" کتابهای جدید را در بر نمی گیرند . بنابر این لازم است جدیدترین کتابشناسی ها تهیٌه شوند ؛ و البته هم اکنون در این خصوص اینترنت می تواند تا حدود زیادی به آمایشگر مدد رساند

جغرافیای مهندسی . جغرافیای ریاضی . تحلیل فضایی . توسعه فضا

جغرافیای نو : جغرافیای مهندسی : جغرافیای ریاضی 

جغرافیایی که در نیمه قرن بیستم اساس مطالعات آمایش سرزمین در فرانسه ، و قبل از آن اساس مطالعات اقتصاد فضایی در ایالات متحد ، و سایر مکتب های مشابه در سایر کشورهای پیشرفته جهان ، قرار گرفت « جغرافیای مدرن » یا آنطور که برخی نوشته اند « جغرافیای مهندسی » مبتنی بر هندسه ی سطح زمین بود که امروز تقریبا" به نام توپولوژی شهرت یافته است .

جغرافیای مدرن برخلاف جغرافیای کهن یا کلاسیک به توصیف اکتفا نکرده به « تحلیل » می پردازد ؛ و تحلیل آن همیشه چند موضوع اساسی را در نظر دارد :

-         فواصل مکانی و محاسبات ریاضی آن ها

-         تصاویر ک نقشه ها ، عکس های هوایی ، و...

-         ثابت ها

-         متعیٌر ها

-         از اینجا است که چنین جغرافیایی را « جغرافیای ریاضی » هم نامیده اند .

تحلیل کمٌی سطح زمین به چه کار می آید ؟

تحلیل کمٌی سطح زمین اساس ساخت مدل هایی است که نخستین گام آمایش سرزمین را تشکیل می دهند .

نخستین مدل ها از این دست ، که علاوه بر مکتب آمایش سرزمین ، و حتی شاید بیش از آن در مکاتب اقتصاد فضائی آمریکا ، سازماندهی فضائی در آلمان ؟ و... نیز به کار گرفته شده اند را می توان نزد جغرافیادانان بزرگ زیر باز یافت :

ایزارد

بوش

بونژ

هاگت

و به طور کلٌی چنین کسانی که آنچنان خود را به فلسفه یا ریاضی گرفتار نکرده اند ، و از اصل مطلب فاصله نگرفته اند .