مآخذ شناسی آمایش سرزمین (۴)

 

منابع جغرافیای طبیعی

پس ازکلیٌات ، یعنی کتاب ها و مجموعه های عمومی ، فرهنگ های جغرافیائی ،دائرة المعارف های جغرافیائی یا دارای بخش های جغرافیائی ، آمارنامه ها ، و به ندرت نیز راهنماهای گردشگری ، نخستین منابع مطالعاتی آمایش سرزمین را منابع جغرافیای طبیعی تشکیل می دهند .

در این حوزه ، قاعدتا" طبیعت به سرعت تغییر نمی کند و کتاب ها طر گذشت زمان ارزش خود را از دست نمی دهند . امٌا در حقیقت امر ، این داوری نسبت به مناطق شهری و تغییرات سریعی که توسط انسان صورت می گیرد صدق نمی کند . در سایر مناطق جغرافیائی نیز اگرچه تغییرات طبیعی چندان سریع نیست ، تغییرات نسبتا" سریع روش های مطالعاتی سرزمین ، افزایش چشمگیر امکانات مطالعاتی ، و در نتیجه پیشرفت شگفت انگیزی که در این حوزه وجود دارد به سرعت منابع قدیمی را ، هرچند هم در زمان انتشار خود بسیار معتبر بوده اند ، کم اعتبار می سازد .

مشخصٌات جغرافیائی ایران که توسط میخائیل پلاتونوویچ پتروف تهیٌه ، توسط حسین گل گلاب به فارسی ترجمه و توسط کتابفروشی دهخدا در سال 1350 چاپ و منتشر شده است امروز دیگر هرگز آن اعتبار چهل سال قبل راندارد . امروزه منابع جدید تری منتشر و در دسترس مطالعه گران جغرافیا به منظور آمایش سرزمین قرار دارند ؛ مثل :

جعفری ، عبٌاس . شناسنامه جغرافیای طبیعی ایران . تهران .

 گیتا شناسی . 1363

امٌا چنان شناسنامه ای در سرزمینی بسیار پهناور در ایران تقریبا" چیزی جز یک کلیٌات و مدخل در مطالعات جغرافیا برای آمایش نیست و نیاز به مطالعاتی دقیق تر وجود دارد که معمولا" هرچه سرزمین مورد مطالعه محدود تر باشد امکان مطالعه دقیق تر آن بیشتر است ؛ و از این رو شاید مطالعاتی ناحیه ای به صورت زیر برای آمایش کارآمدی بسیار بیشتری داشته باشند :

جعفر پور ، ابراهیم . پژوهش های اقلیمی در غرب ایران از اسد آباد تا کامیاران ، سنندج تا مریوان ، بیجار . تهران . دانشگاه تهران . مؤسسه جغرافیا . بی تا .

هویدا ، رحیم . جغرافیای طبیعی آذربایجان . تبریز . دانشگاه آذر آبادگان . 1352 .

منابع تخصصی در یک بخش از جغرافیای طبیعی ، که معمولا" با «گاهی بیشتر و به صورتی نسبتا" تفصیلی تهیٌه می شوند از ابزار اصلی آمایش سرزمین در آن رشته محسوب می شوند . مثل « جغرافیای خاک ها » یا فراتر از آن « جغرافیای گیاهی »

این مشخٌصات با وجود آنکه اساسا" جغرافیائی هستند ممکن است اصولا" تحت عنوان جغرافیا منتشر نشوند ؛ مثل :

کریمی ، هادی . فرهنگ رستنی های ( گیاهان ) ایران. تهران . انتشارات پرچم .1381 .

گاهی هم به حق تحت عناوینی جغرافیائی و به شیوه ای جغرافیائی منتشر می شوند ؛ مثل :

جوانشیر ، کریم . اتلس گیاهان چوبی ایران . تهران . انجمن ملٌی حفاظت منابع طبیعی ومحیط انسانی . 1355 .  

 

ماخذ شناسی آمایش سرزمین (۳)

اطلس های ملٌی (ایران)

اطلس تاریخی ایران . تالیف استادان منتخب دانشکده ادبیٌات و علوم انسانی دانشگاه تهران  . زیر نظر حسین نصر .

سازمان جغرافیائی کشور . پیشرفت های نقشه برداری و جغرافیائی . تهران . 1355 . ( شامل نقشه ایران هخامنشی ، نقشه دارالخلافه تهران ،نقشه ایران قدیم ، نقشه هیدروگرافی خلیج فارس و دریای عمان ، نقشه کرات و کهکشانها ) .

سازمان جغرافیائی کشور . سازمان نقشه برداری . پیشرفتهای نقشه و نقشه برداری . تهران . 1356 . ( شامل ارتباطا ت ، عمران روستائی و کاداستر زمینهای مزروعی ، عمران شهرها و کاداستر شهری ، آبیاری ، نقشه ابنیه تاریخی ، پوشش عکس کشور ، ژئودزی و تراز یابی ، آموزش نقشه برداری ) .

سازمان نقشه برداری کشور . اطلس ملٌی ایران .تهران . سازمان نقشه برداری کشور :سیاسی – طبیعی – جمعیتی – اقتصادی

سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور . اطلس ملٌی نقشه های موضوعی زمین شناسی و اکتشافی . تهران . سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور . 1383 .

دانشگاه تهران . موء سسه جغرافیا . اطلس اقلیمی ایران . توسط احمد مستوفی ، محمد حسن گنجی و محمد پورکمال . تهران . 1344 .

طرح کاداستر کشور . سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ....

طرح جامع آب کشور

نقشه های مخازن آب زیرزمینی...

نقشه های آبروها ...

نقشه های پل ها ...

و....

نواحی و شهرها

در جغرافیای آمایش هرچه ابعاد سرزمین کوچکتر باشد اهمیٌت و ضرورت دقت در اطلس آن بیشتر حس ٌ می شود :

دانشگاه تهران . مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی . اطلس تهران : تجهیزات شهریر و اوقات فراغت در تهران . تهران . 1348 .

مرکز مطالعات و همآهنگی فرهنگی . اطلس فرهنگی شهرتهران . 1355 .

اطلس ترافیک تهران....

جهاد دانشگاهی شهید بهشتی . طرح توسعه شهری (هادی ) مهریز . تهران . 1363

طرح جامع سیروان

طرح مسکن بومی دزفول

طرح عمران دشت گیلان

* این منابع بنا به امکانات بسیار محدود نویسنده این وب تهیٌه شده است و در واقع یک « کتابنگاری » به شمار نمی رود .

مآخذشناسی جغرافیای آمایش (۲)

جغرافیای آمایش در فرهنگ ها 

فرهنگ های جغرافیائی به زبان فارسی که ما می شناسیم به این قرار اند :

قره نژاد.حسن . فرهنگ لغات جغرافیائی ( انگلیسی ، فرانسه ، آلمانی ، ترکی استانبولی ) .اصفهان . انتشارات کبیر . 1373 .

عاشوری اسماعیل .گزیده ای از فرهنگ و اصطلاحات جغرافیائی انسانی و طبیعی . انگلیسی – فارسی . فارسی – انگلیسی . تهران . انتشارات علوی . 1374 .

روجوشکی . اچ . فرهنگ تشریحی جغرافیا . ترجمه علیرضا صالحی . تهران . دانشیار . 1383 .

جعفری عباس . فرهنگ گیتا شناسی ( اصطلاحات جغرافیائی ) تهران . گیتا شناسی . 1360 .

جعفری عباس ( ترجمه و گردآوری ) . فرهنگ بزرگ گیتا شناسی       ( اصطلاحات جغرافیائی ) . تهران . گیتاشناسی . 1366 .

فرهنگ جغرافیائی وبستر . ترجمه فریدون مؤمنی ازاندریانی . تهران . سازمان نقشه برداری کشور . 1370 .

این کتاب احتمالا" به صورت کامل و دقیق ترجمه نشده است .

البتٌه کتابهای دیگری نیز وجود دارند که استفاده از آنها چندان مورد توصیه قرار نمی گیرند . مثل فرهنگ اصطلاحات جغرافیائی از احمد آرام و همکاران وی که بیش از نیم قرن قبل از این منتشر شده است و قاعدتا" به تفصیل و کمال کتابهای جدید تر نیست .