مآخذ شناسی آمایش سرزمین (۴)

 

منابع جغرافیای طبیعی

پس ازکلیٌات ، یعنی کتاب ها و مجموعه های عمومی ، فرهنگ های جغرافیائی ،دائرة المعارف های جغرافیائی یا دارای بخش های جغرافیائی ، آمارنامه ها ، و به ندرت نیز راهنماهای گردشگری ، نخستین منابع مطالعاتی آمایش سرزمین را منابع جغرافیای طبیعی تشکیل می دهند .

در این حوزه ، قاعدتا" طبیعت به سرعت تغییر نمی کند و کتاب ها طر گذشت زمان ارزش خود را از دست نمی دهند . امٌا در حقیقت امر ، این داوری نسبت به مناطق شهری و تغییرات سریعی که توسط انسان صورت می گیرد صدق نمی کند . در سایر مناطق جغرافیائی نیز اگرچه تغییرات طبیعی چندان سریع نیست ، تغییرات نسبتا" سریع روش های مطالعاتی سرزمین ، افزایش چشمگیر امکانات مطالعاتی ، و در نتیجه پیشرفت شگفت انگیزی که در این حوزه وجود دارد به سرعت منابع قدیمی را ، هرچند هم در زمان انتشار خود بسیار معتبر بوده اند ، کم اعتبار می سازد .

مشخصٌات جغرافیائی ایران که توسط میخائیل پلاتونوویچ پتروف تهیٌه ، توسط حسین گل گلاب به فارسی ترجمه و توسط کتابفروشی دهخدا در سال 1350 چاپ و منتشر شده است امروز دیگر هرگز آن اعتبار چهل سال قبل راندارد . امروزه منابع جدید تری منتشر و در دسترس مطالعه گران جغرافیا به منظور آمایش سرزمین قرار دارند ؛ مثل :

جعفری ، عبٌاس . شناسنامه جغرافیای طبیعی ایران . تهران .

 گیتا شناسی . 1363

امٌا چنان شناسنامه ای در سرزمینی بسیار پهناور در ایران تقریبا" چیزی جز یک کلیٌات و مدخل در مطالعات جغرافیا برای آمایش نیست و نیاز به مطالعاتی دقیق تر وجود دارد که معمولا" هرچه سرزمین مورد مطالعه محدود تر باشد امکان مطالعه دقیق تر آن بیشتر است ؛ و از این رو شاید مطالعاتی ناحیه ای به صورت زیر برای آمایش کارآمدی بسیار بیشتری داشته باشند :

جعفر پور ، ابراهیم . پژوهش های اقلیمی در غرب ایران از اسد آباد تا کامیاران ، سنندج تا مریوان ، بیجار . تهران . دانشگاه تهران . مؤسسه جغرافیا . بی تا .

هویدا ، رحیم . جغرافیای طبیعی آذربایجان . تبریز . دانشگاه آذر آبادگان . 1352 .

منابع تخصصی در یک بخش از جغرافیای طبیعی ، که معمولا" با «گاهی بیشتر و به صورتی نسبتا" تفصیلی تهیٌه می شوند از ابزار اصلی آمایش سرزمین در آن رشته محسوب می شوند . مثل « جغرافیای خاک ها » یا فراتر از آن « جغرافیای گیاهی »

این مشخٌصات با وجود آنکه اساسا" جغرافیائی هستند ممکن است اصولا" تحت عنوان جغرافیا منتشر نشوند ؛ مثل :

کریمی ، هادی . فرهنگ رستنی های ( گیاهان ) ایران. تهران . انتشارات پرچم .1381 .

گاهی هم به حق تحت عناوینی جغرافیائی و به شیوه ای جغرافیائی منتشر می شوند ؛ مثل :

جوانشیر ، کریم . اتلس گیاهان چوبی ایران . تهران . انجمن ملٌی حفاظت منابع طبیعی ومحیط انسانی . 1355 .