ماخذ شناسی آمایش سرزمین ( ۷ )

 

 آمارهای جمعیتی - نیروی انسانی

تعداد و ساختار جمعیت می تواند نشان دهنده نیاز های آن جمعیت باشد ؛ که قاعدتا" می بایست در محل ارضاء شود تا جمعیت به دنبال آن دست از مهاجرت از محل خود نزند .

رشد جمعیت از مهم ترین عواملی است که در برنامه ریزی توسعه و پاسخگوئی به نیاز های آتی جمعیت آتی مطرح است .

تعداد ، ساختار ، و رشد جمعیت هرکدام به روستائی و شهری تقسیم می شوند که هرکدام نیازهائی متفاوت دارند . در ایران که هنوز هم بیش از یک میلیون نفر جمعیت عشایری وجود دارد ، جمعیت غیر ساکن نیز می بایست در نظر گرفته شود ؛ به این دلیل است که در آمایش سرزمین ایران و از دیدگاه جامعه و جمعیت قبل از همه نتایج یک سرشماری نسبتا" دقیق مطرح می شوند :

سرشماری نفوس و مسکن

مسئله ی ازدحام جمعیت در شهرهای بزرگی چون اصفهان ، مشهد ، شیراز ، تبریز ، و به خصوص تهران و هزاران مسئله ی ناشی از این ازدحام ، از یک طرف ، و تخلیه شهرها و روستاها که در زمره ثروت ملی به شمار می روند از طرف دیگر ، ازمهم ترین مسائل توسعه نیافتگی به شمار می روند . شاید نخستین قدم آمایش سرزمین در مطالعات آمایش جمعیت سرزمین ، یعنی تعدیل جمعیت حال و آینده در مناطق مختلف کشور ، و بنابر این مطالعه جمعیت هر آبادی از محل مورد نظر باشد .

تا به این بخش ، جمعیت چون « جامعه مصرف کننده کالاها ، خدمات ، و به ویژه خدمات عمومی » مورد ملاحظه قرار می گیرد . بحث نقش جمعیت تولید کننده ، به ویژه توانمند سازی جمعیت مناطق عقب مانده از آمارهای نیروی انسانی شروع می شود .

-         جمعیت فعال

-         جمعیت بیکار ( و مسئله نیروئی عظیم که به هدر می رود )

-         جمعیت شاغل

فعال های شاغل برحسب سن و جنس و نوع کار ( که تا به چه حد در توسعه محل مناسب است ) در بخش های کشاورزی ، صنعت ، خدمات ...

نرخ « جمعیت آموزش دیده در یک محل » نیز از « شاخص های توسعه » اساسی در آن محل است . در این خصوص مجموعه هائی اطلاعاتی ووجود دارد .

آموزش و پرورش بنا به دیدگاه توسعه انسانی چون ضرورت و پیشنیاز توسعه سایر بخش ها از مباحث بسیار مهم آمایش سرزمین محسوب می شود ؛ که مطالعه در این خصوص باز از آمار نامه های مربوطه شروع می شود .

وزارت آموزش و پرورش . معاونت برنامه ریزیو توسعه مدیریت . آمار آموزش و پرورش سال تحصیلی 87 – 1386 . تهران . وزارت آموزش و پرورش . دفتر آمار ، برنامه ریزی و بودجه . 1386 .

پس از اطلاع از این ساختار و به اصطلاح « وضع موجود » است که ، به منظور آمایش و برنامه ریزی ، به پیش بینی تعداد دانش آموزان سرزمین یا محل مورد نظر می پردازند . نگاه کنید به پایان نامه ای که در این باره توسط مریم خجسته پور در مرکز برنامه ریزی سیستم ها . دانشگاه صنعتی اصفهان . مرداد 1367 ارائه شده است .

امٌا احتمالا" مهم تر از آموزش و پرورش در سطوح ابتدائی و متوسطه ، آموزش متخصصان یا به اصطلاح آموزش عالی در منطقه مورد نظر باشد ؛ مثلا" در :

موسسه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی . آمار آموزش عای ایران سال تحصیلی 89 – 1388 . تهران . موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی . 1390 .

موسسه مربوطه اقداماتی نسبتا" قابل توجه در مطالعات آمایش آموزش عالی ایران داشته است ؛ از جمله منعکس در :

نوذری ، سیما . موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی ایران . اطلس پهنه بندی آموزش عالی در ایران سال تحصیلی 89 – 1388 . تهران . موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی . 1390 .