مفهوم و مضمون سرزمین

مفهوم و مضمون سرزمین

خطای بزرگ جغرافیدانان در کشورهای عقب مانده و در حال توسعه این است که آمایش سرزمین را یک فعالیت جغرافیائی می شمارند ؛ و به این اعتبار خود را در آن متخصص می دانند ، ؛ حال آنکه جغرافیا ، که همگام با جامعه شناسی - جمعیت شناسی - اقتصاد و .... مطالعات اولیه آمایش را تشکیل می دهد ، تنها تخصصی در « جغرافیای آمایش » ، به معنی بررسی سرزمین ، است ؛ و آنهم سرزمینی که در این خصوص تعریف شده و عملا" تعیین شده است وشامل کل ٌ جغرافیا نمی شود .

با این وجود باز چون در کشورهای عقب مانده و درحال توسعه این تمایل و اهمال وجود دارد که به یک تعریف ، یک نظر و یک مکتب بسنده کنند و از سایر تعاریفی که چه بسا ار جحیت داشته باشند بگذرند به ناچار بخش مطالعه اکتشافی مفهوم آمایش سرزمین را در اینجا می آوریم :

تعریف جغرافیائیِ مضمون سرزمین

در « فرهنگ جغرافیا و فضای جامعه ها » از ژاک لوی و میشل لوسو ، ژان پل فریه * سه تعریف کلٌی که مضامین اصلی سرزمین در جغرافیا را می نمایند مطرح می کند :

سرزمین به منزله « فضائی محدود و خاص از سطح زمین » است . 

نُه تعریف فرعیِ زیر چند و چون شکل گرفتن چنین تعریفی اصلی در طول زمان را توضیح می دهند :

مدتی طولانی مضمون سرزمین به نفع مضمون فضای جغرافیائی که علمی  تر به نظر می رسید در حاشیه قرار گرفته بود .

پس از آن ( تا این اواخر ) اصطلاح سرزمین معادل اصطلاح فضای جغرافیائی بکار می رفت . منتهی اصطلاح سرزمین توسط کسانی که نمی خواستند اصطلاحی صرفا" جغرافیائی بکار برده باشند ترجیح داده می شد .

مدٌت کوتاهی است که این اصطلاح معادل محل یا مکان در اقتصاد و علوم سیاسی به منظور نشان دادن خاص بودن یک شهر یا یک منطقه در مجموعه ای بزرگتر ( چون کلٌ کشور ) ، بکار می رود .

اصطلاح سرزمین گاه به این منظور بکار رفته است که تفاوت واقعیت این مضمون را ثابت کند . بنابر این عقیده سرزمین حاکی از یک واقعیت ، یعنی فضائی اجتماعی شده است حال آنکه اصطلاح فضای جغرافیائی فقط مقوله ای فکری در راه شناخت جغرافیائی است .

( ادامه دارد )

* در سال 1984 / 1362 در دانشگاه اکس - مارسی فرانسه استاد مدیر این وبلاگ بوده است .