جغرافیا و آمایش  Teheran.Iran. geographie et amenagement

جغرافیا و آمایش Teheran.Iran. geographie et amenagement

آموزش و پژوهش علمی جغرافیا ( شناخت سرزمین ) و آمایش سرزمین ، کپی و استفاده ی غیر مجاز از محتویات این سایت در هرگونه سازمان اداری ممنوع است .
جغرافیا و آمایش  Teheran.Iran. geographie et amenagement

جغرافیا و آمایش Teheran.Iran. geographie et amenagement

آموزش و پژوهش علمی جغرافیا ( شناخت سرزمین ) و آمایش سرزمین ، کپی و استفاده ی غیر مجاز از محتویات این سایت در هرگونه سازمان اداری ممنوع است .

تعریف اوٌل در حیطه جغرافیا و آمایش

تعریف اوٌل در حیطه جغرافیا و آمایش 

 

آمایش کردن یک سرزمین به این معنی است که سطح  جغرافیایی یا فضای جغرافیایی یا آنطور که مصطلح شده است « سرزمین » یک کشور را به دو لحاظ مکمٌل یکدیگر در نظر گرفته به کار گیریم :  

- منابع یا به اصطلاح منابع طبیعی به منزله توانمندیهای کشور 

- انجام وظیفه یا در واقع انجام فریضه نسبت به جای جای آن  

 

اقتباس از :  

 

— Edgard Pisani, Administration de gestion, administration de mission, Revue française de sciences politiques, n°2, avril-juin 1956, p. 315-330

یک نمونه : سازمان عمران درٌه تنسی

 

سازمان عمران درٌه تنسی

 

سرزمین تنسی ، در مشرق آمریکای شمالی ، که از سال 1796 به صورت یکی از ایالتهای ایالات متحده آمریکا در آمده است 109،412 کیلومتر مربع وسعت ، و بیش از 6 میلیون نفر جمعیٌت دارد . پایتختش ناشویل است و شهرهای مهم آن عبارت اند از : کلمبوس – ساوانا – میگن – و... که در دهه 1930 ، با روستاهائی متعدد ، به بحرانی بزرگ از فقر و بیکاری گرفتار شد ؛ و در مجموعه سیاستگذاری های مشهور به نیو دیل ، در سال 1933 فرانکلین روزولت ، رئیس جمهور وقت آمریکا ، دستور داد که به منظور ساماندهی منطقه و مقابله با فقر و بیکاری سازمانی تشکیل شود که بنام « سازمان عمران درٌه تنسی » tennessee valley authority (T.V.A)  نامیده شد .

سارمان عمران درٌه تنسی به لحاظی متعدد ، و از آنجمله به لحاظ ساماندهی یک سرزمین ، به ویژه استفاده از مطالعات جغرافیایی سرزمین تنسی به منظور برنامه ریزی آمایش و توسعه آن اهمیٌتی جهانی یا فته است .

تی . وی . ای نه تنها از نظر رابطه جغرافیا با ساماندهی سرزمین ، ، بلکه به طور کلٌی در مباحث آمایش سرزمین یک مرجع اساسی و شاید بزرگترین مرجع محسوب می شود ؛ و به این ترتیب اکثر قریب به اتفاق استادان آمایش ، آن را به عنوان مهم ترین مطالعات جغرافیا برای آمایش سرز مین معرفی کرده اند .

اصولا" فعالیٌت های این سازمان ، به ویژه در زمان مدیریت دیوید لیلینتال ، شاید موفقترین مدیریٌت توسعه محلٌی و بنابر این سیاستگذاری – برنامه ریزی و آمایش منطقه ای در جهان معرفی شده است .

اشاره ای بسیار مجمل به طرح تنسی :

در دهه 1930 قرار بر این شد که طی یک طرح جامع ، آب رودخانه تنسی را مهار کرده به منظور بهبود منطقه ، و به خصوص ایجاد اشتغال مردم فقیر روستائی منطقه مورد استفاده قرار گیرد . این طرح در منطقه ای به وسعت اروپای غربی و شامل بر حدود 70 میلیون نفر جمعیٌت به اجرا در آمده نتایجی به شرح زیر داشت :

-         قابل کشتیرانی کردن بخشی بسیار مهم از رودخانه

-         ساخت حدود سی سد که برخی بعدا" از مراکز اتمی آمریکا شدند .

-         تاسیسات متعدد برق – آبی با استفاده از زغال سنگ در محل

 

-         کاهش خطر سیل

-         کنترل فرسایش خاک در مزارع

-         افزایش امکانات آبیاری کشاورزی

-         تولید کودهای شیمیایی

-         کشت محصولاتی جدید ( از جمله پسته ؟ )

-         ساخت دهکده های ییلاقی و تفریحی شامل خانه های استراحتگاهی

-         ساخت شهر های جدید

-         استخراج معادن

-         احداث صنایعی چون صنایع تبدیلی غذایی – صنایع فلزی – کشتی سازی – و... تا ایجاد ناسا

و...

جغرافیا و آمایش در مضمون سنٌتی آن

به مناسبت « روز پژوهش » : ۲۵ / ۹ / ۱۳۹۰

 

جغرافیا و آمایش

 

در مضمون سنٌتی آن

 

« جغرافیا و آمایش » گرچه یک رشته پژوهشی ، آموزشی و سرانجام کاربردی است . امٌا تعریفی به اصطلاح همه پسند علمی ندارد . در این حوزه :

جغرافیا ، مطالعه ای است در توصیف زمین ، در خدمت :

آمایش ، یعنی فنٌ یا روشی که ساماندهی می کند .

ساماندهی بر حسب مشخصٌات ، و مقتضیٌات جغرافیایی ، یا « فضای جغرافیایی »  را ساماندهی سرزمین یا بنا به ترجمه ای نه چندان مطلوب در ایران (۱) « آمایش سرزمین » می خوانند .

اگر برنامه ای به منظور آمایش سرزمین تهیٌه شد به آن برنامه آمایش سرزمین می گویند که خود به دو بخش اساسی تقسیم می شود :

برنامه ریزی ( تهیٌه برنامه ) آمایش سرزمین

برنامه گزاری ( اجرای برنامه ) آمایش سرزمین

برنامه آمایش نیز چون هربرنامه ای دیگر از جهان بینی ( که کاملا" با جهان بینی اسلامی تطبیق می کند ) ، و سیاستگذاری شروع می شود ، که اتفاقا" بخش سیاستگذاری ، نقطه ای ثقل آمایش را تشکیل می دهد . در واقع آمایش سیاستگذاریی است در جهت عدالت اجتماعی بر اساس مناطق سرزمین که نه تنها در جهت توسعه متوازن حرکت می کند ؛ بلکه فراتر از آن به جبران مافات ، و تعدیل مداوم توسعه ، بین مناطق متفاوت سرزمین می پردازد .

جغرافیای عمومی تنها یک توصیف محسوب می شود ؛ امٌا :

جغرافیا ی آمایش ؟(۲) شناختی هدفمندانه یا در واقع توصیفی با توجٌه به مقتضیٌات آمایش سرزمین است که به این منظور آگاهی جغرافیدان از اصول آمایش سرزمین ضرورت می یابد ؛ و دانش وی به سیاستگذاری یا به طور کلٌی مدیریت و برنامه ریزی به این امر کمک می کند .

سرانجام ، آمایش مفهومی است که میبایست قبل از هر چیز درک ، و آنگاه در توسعه ی یک سرزمین ، کاربردی شود ؛ که چنین هنری نزد هر تحصیلکرده و صاحبمدرک آمایش سرزمین به حدٌ کافی یافت نمی شود ؛ و نزد دیگران تقریبا" وجود ندارد .

(۱) این ترجمه در ابتدا مورد پسند شاه مخلوع قرار گرفته و بعدا" متداول شده است

(۲) اکثر جغرافیادانان مربوطه این اصطلاح را نمی پسندند ُ غلط می دانند ُو به کار نمی برند  

نگاهی به قلمرو جغرافیا و آمایش

 نگاهی به قلمرو

جغرافیا و آمایش

آمایش یا در حقیقت « ساماندهی » ، به مفهوم جغرافیا ، علم الاقتصاد ، جامعه شناسی ، و دیگر رشته هائی از این قبیل نیست . آمایش یک « سیاست » است  که استراتژی خاص ٌ خود را می طلبد ؛ و در این استراتژی ، جغرافیا ، علوم اقتصادی ، علوم اجتماعی ، و نظایر آن ها ابزاری برای رسیدن به هدف ، یعنی ساماندهی یک محل ، از یک روستا گرفته تا سرزمین کل یک کشور و فراتر از آن ، می باشند . ( که هدف این ساماندهی نیز جلوگیری از افزایش فقر مطلق و نسبی ، بیکاری ، افزایش شکاف در آمدی بین اقشار اجتماعی ، منطقه  گرائی ، شورش های محلٌی ، تجزیه طلبی های منطقه ای ، عدم امنیٌت کشور ؛ و نهایتا" : حفظ وحدت ملٌی و یکپارچگی کشور است ) .

ساماندهی « سرزمین » معطوف به سرزمین است که قبل از هر چیز طبیعت یا یک محیط طبیعی خاص را در بر می گیرد : آنچه که این روزها بیش از همه تحت عنوان ژئو مورفولوژی مورد مطالعه قرار می گیرد و خواه نا خواه با زمین شناسی ، توپولوژی ، و... پیوند می خورد .

 سیاست های ساماندهی علی العموم ریشه خود را در مدیریت دولتی دهه 1950 فرانسه می بینند ؛ امٌا شاید مهم ترین مباحث جایگاه جغرافیا در آمایش یا ساماندهی ، به آمریکای دهه 1940 ، و طرح مشهور t.v.a   بازگزدد .

 بنابر این اگر بخواهیم از اقدام آمایشی داریوش بزرگ هخامنشی در ساخت جادٌه شاهی ، و .... اقدامات متعدد صفویان در آمایش زاینده رود و به طور کلی منطقه اصفهان صرفنظر کنیم ؛ می توانیم در شناخت « جغرافیا و آمایش » به همان طرح مشهور درٌه تنسی در آمریکا باز گردیم .